Había una vez un Estado... notas para problematizar el Estado a partir de interpretaciones complementarias

AutorMaría Elena Nogueira Joaquín
CargoDepartamento de Sociología y Trabajo Social. Universidad de Valladolid (España)
Páginas303-319
Recibido el 20/05/2021 Aceptado el 04/08/2021
ISSN 0798- 1406 ~ De pó si to le gal pp 198502ZU132
Cues tio nes Po lí ti cas
La re vis ta Cues tio nes Po lí ti cas, es una pu bli ca ción aus pi cia da por el Ins ti tu to
de Es tu dios Po lí ti cos y De re cho Pú bli co “Dr. Hum ber to J. La Ro che” (IEPDP) de la Fa-
cul tad de Cien cias Ju rí di cas y Po lí ti cas de la Uni ver si dad del Zu lia.
En tre sus ob je ti vos fi gu ran: co n tri buir con el pro gre so cien tí fi co de las Cien cias
Hu ma nas y So cia les, a tra vés de la di vul ga ción de los re sul ta dos lo gra dos por sus in ves-
ti ga do res; es ti mu lar la in ves ti ga ción en es tas áreas del sa ber; y pro pi ciar l a pre sen ta-
ción, dis cu sión y con fron ta ción de las ideas y avan ces cien tí fi cos con com pro mi so so cial.
Cues tio nes Po lí ti cas apa re ce dos ve ce s al año y pu bli ca tra ba jos ori gi na les con
avan ces o re sul ta dos de in ves ti ga ción en las áreas de Cien cia Po lí ti ca y De re cho Pú bli-
co, los cua les son so me ti dos a la con si de ra ción de ár bi tros ca li fi ca dos.
ESTA PU BLI CA CIÓN APA RE CE RE SE ÑA DA, EN TRE OTROS ÍN DI CES, EN
:
Re vicyhLUZ, In te r na tio nal Po li ti cal Scien ce Abs tracts, Re vis ta In ter ame ri ca na de
Bi blio gra fía, en el Cen tro La ti no ame ri ca no para el De sa rrol lo (CLAD), en Bi blio-
gra fía So cio Ec o nó mi ca de Ve ne zue l a de RE DIN SE, In ter na tio nal Bi blio gra phy of
Po li ti cal Scien ce, Re venc yt, His pa nic Ame ri can Pe rio di cals In dex/HAPI), Ul ri ch’s
Pe rio di cals Di r ec tory, EBS CO. Se en cuen tra acre di ta da al Re gis tro de Pu bli ca cio-
nes Cien tí fi cas y Tec no ló gi cas Ve ne zo la nas del FO NA CIT, La tin dex.
Di rec to ra
L
OIRALITH
M. C
HIRINOS
P
ORTILLO
Co mi té Edi tor
Eduviges Morales Villalobos
Fabiola Tavares Duarte
Ma ría Eu ge nia Soto Hernández
Nila Leal González
Carmen Pérez Baralt
Co mi té Ase sor
Pedro Bracho Grand
J. M. Del ga do Ocan do
José Ce rra da
Ri car do Com bel las
An gel Lom bar di
Die ter Nohlen
Al fre do Ra mos Ji mé nez
Go ran Ther born
Frie drich Welsch
Asis ten tes Ad mi nis tra ti vos
Joan López Urdaneta y Nil da Ma rín
Re vis ta Cues tio nes Po lí ti cas. Av. Gua ji ra. U ni ver si dad del Zu lia. Nú cleo Hu ma nís ti co. Fa-
cul tad de Cien cias Ju rí di cas y Po lí ti cas. Ins ti tu t o de Es tu dios Po lí ti cos y De re cho Pú bli c o
“Dr. Hum ber to J. La Ro che”. Ma ra cai bo, Ve ne zue la. E- mail: cues tio nes po li ti cas@gmail.
com ~ loi chi ri nos por til lo@gmail.com. Te le fax: 58- 0261- 4127018.
Vol. 39, Nº 70 (2021), 303-319
IEPDP-Facultad de Ciencias Jurídicas y Políticas - LUZ
Había una vez un Estado... notas
para problematizar el Estado a partir de
interpretaciones complementarias
DOI: https://doi.org/10.46398/cuestpol.3970.19
María Elena Nogueira Joaquín *
Resumen
El objetivo central de estas notas es explorar una serie
de aspectos asociados con las miradas institucionales y
antropológicas sobre el Estado, respectivamente y de manera
complementaria. En términos metodológicos, el presente escrito
es una reexión de carácter estrictamente teórico. En este sentido,
y al carecer de referencia empírica concreta, no se discutirán
aquí, la escalaridad del Estado, o los alcances de este en términos
de funciones, instituciones y reformas. Se trabajará desde los
aspectos institucionales y no-institucionales -antropológicos-
del mismo, abordando diferentes perspectivas y autores. Se considera
que estas dos miradas ofrecen abordajes distintos, pero necesariamente
complementarios que permitirán problematizar al Estado comprendiendo
sus planos macro y micro como campos en tensión. El escrito concluye con
una reconsideración analítica del vínculo del Estado con la sociedad civil, la
ciudadanía y sus heterogéneas manifestaciones.
Palabras clave: Estado; Instituciones; Antropología del Estado;
Sociedad Civil; Ciudadanía
Once upon a time there was a State... Notes on
problematizing the State on the basis of complementary
interpretations
Abstract
The main purpose of the notes here presented is to explore a series of
aspects associated with institutional and anthropological views of the State,
respectively and in a complementary manner. From a methodological
* Departamento de Sociología y Trabajo Social. Universidad de Valladolid (España). Facultad de Ciencia Política
y Relaciones Internacionales. Universidad Nacional de Rosario (Argentina). ORCID ID: https://orcid.org/0000-
0001-6820-5721. Email: mariaelena.nogueira@uva.es
304
María Elena Nogueira Joaquín
Había una vez un Estado... notas para problematizar el Estado a partir de interpretaciones
complementarias
perspective this study is of a strictly theoretical nature therefore, since
it lacks concrete empirical support, questions such as the schooling of
the State or its scope in terms of functions, institutions, and reforms will
not be discussed here. Furthermore, We will work from the institutional
and non-institutional -anthropological - aspects of the State, addressing
dierent perspectives and authors. It is considered that these two positions
oer dierent but necessarily complementary approaches that will make
it possible to problematize the State by understanding both its macro and
micro levels as areas in conict. The paper concludes with an analytical
reconsideration of the State’s link to civil society, citizenship, and its
heterogeneous manifestations.
Keywords: State; Institution; State Anthropology; Civil Society;
Citizenship.
Introducción
El tema central de este artículo es el Estado2. Interesa recuperar este
concepto esencialmente moderno para problematizarlo desde un enfoque
que está tomando una relevancia cada más creciente: la antropología
política y del Estado. Es ese contexto, es oportuno preguntarse por qué y
cómo dicha relevancia se hace presente, cuáles son aquellos aspectos que
nos acercan otra vez al Estado como concepto central de la teoría política
moderna y contemporánea, pero también como un referente social, un
lugar al que el ciudadano recurre en forma constante.
El objetivo central de estas notas es explorar una serie de aspectos
asociados con las miradas institucionales y antropológicas sobre el Estado
respectivamente y de manera complementaria.
En términos metodológicos, se trata de una reexión de carácter
estrictamente teórico. El recorrido que aquí se realiza no lo incorpora
como una unidad de observación empírica en la construcción del objeto
de estudio. Para la construcción teórica, la categoría analítica principal es
el Estado. En este sentido, y al carecer de referencia empírica concreta,
no se discutirán aquí cuestiones tales como la escalaridad del Estado, o
los alcances del mismo en términos de aparato, funciones, instituciones
y reformas. Se trabajará desde dos dimensiones de análisis denominadas
institucional y no-institucional en términos amplios, que serán abordadas
desde diferentes autores y perspectivas.
Para organizar la discusión, el punto de partida resulta considerar
al Estado como una institución (analizando su institucionalidad) pero
también como una relación social. Se considera que este tipo de análisis
2 A lo largo de todo el escrito se referirá al Estado, con mayúscula, con la excepción de citas textuales que lo
indiquen con minúsculas.

Para continuar leyendo

Solicita tu prueba

VLEX utiliza cookies de inicio de sesión para aportarte una mejor experiencia de navegación. Si haces click en 'Aceptar' o continúas navegando por esta web consideramos que aceptas nuestra política de cookies. ACEPTAR